Historia i rozwój szat liturgicznych

Szaty liturgiczne noszone są przez duchownych w trakcie odprawiania nabożeństw i innych czynności liturgicznych. Dzięki nim można zidentyfikować miejsce danego kapłana w hierarchii kościelnej, a także istotnie wyróżnić duchownego na tle innych wiernych. Szaty liturgiczne mogą mieć różne wzory i kolory.

Niekiedy wyróżnia je prostota i biel tak jak w przypadku alb, a czasem charakteryzują się bogactwem zdobień i haftów, czego przykładem są ornaty eucharystyczne. Symboliczne znaczenie ma również ich kolorystyka, która odnosi się do dynamiki roku liturgicznego oraz uzewnętrznia charakter sprawowanych misteriów wiary. Skąd jednak wziął się zwyczaj zakładania tego rodzaju stroju? Warto poznać historię szat liturgicznych.

Jakie jest pochodzenie szat liturgicznych?

Powszechnie znane dziś szaty liturgiczne mają swoje korzenie w kulturze starożytnych Greków i Rzymian. I choć do czasów średniowiecza istniało przekonanie, iż geneza tego rodzaju stroju wywodzi się ze Starego Testamentu, trudno znaleźć uzasadnienie tego twierdzenia. Bardziej prawdopodobna jest za to hipoteza odnosząca się do tego, że szaty liturgiczne wywodzą się z szat codziennego użytku starożytnych Greków i Rzymian. Przemawiają za tym m.in. malowidła ścienne w katakumbach, na których przedstawieni zostali mieszkańcy Rzymu wraz z kapłanami, którzy nie wyróżniali się strojem spośród wiernych. Uznaje się jedynie, że na czas liturgicznej celebracji duchowni zmieniali strój codzienny na odświętny, tym samym podkreślając uroczysty charakter nabożeństwa.

Interwencje duchownych w sprawie zmiany stroju liturgicznego do VI wieku nie przynosiły jednak zmian, a sam ówczesny papież Innocenty I był temu wyraźnie przeciwny. Zwierzchnik Kościoła podkreślał, że to nie szaty mają wyróżniać duchownych, ale ich wiedza oraz głęboka wiara. Istotne zmiany przynosi jednak przełom VI i VII wieku, kiedy to społeczność świecka zaczęła ulegać wpływom ludów germańskich i galijskich. Nowa moda przejawiała się przede wszystkim skróceniem szat noszonych na co dzień. Duchowni natomiast nie czerpali z nowych wzorców, a ich szaty wciąż pozostały niezmienne, co przyczyniło się do tego, że zaczęły istotnie wyróżniać kapłanów spośród świeckich członków społeczeństwa.

Szczególny rozwój szat liturgicznych przypada na wiek IX. Wówczas przełożeni Kościoła zaczęli przywiązywać szczególną uwagę do stroju duchownych. W tym czasie zrodził się zwyczaj błogosławienia szat liturgicznych. Ponadto ich wkładanie zobowiązało kapłanów do odmawiania modlitwy. Dostępność coraz bardziej zdobionych szat sprawiła, iż zmianę przyniósł Sobór Watykański II, podczas którego papież zaapelował o to, by szaty liturgiczne wyróżniały się przede wszystkim prostotą i szlachetnością. Od tego czasu wygląd szat liturgicznych zasadniczo się nie zmienił. Dziś ich zdobienia i kolorystykę określają Konferencje Episkopatu poszczególnych krajów, które decydują o różnicach w wyglądzie szat ze względu na funkcje wynikające ze święceń duchownych czy posług liturgicznych.